7. Erronka: Zentzuz gorde elikagaiak

7. ERRONKA ZENTZUZ GORDE ELIKAGAIAK

Bazenekien etxeetan alferrik galtzen diren elikagaien % 84tik gora prestatu gabeko elikagaiak direla?. Hau da, erosi bai, baina zaborrontzira botatzen ditugunak, erabili ere egin gabe. Hauek galtzen dira alferrik gehien: frutak, ortuariak eta barazkiak (% 46) eta esnekiak (% 13).

Elikagaien bizitza erabilgarria luzatzeko eta, hartara, elikagaiak alferrik ez galtzeko, hainbat jarraibide bete behar dira, ordena, garbiketa eta kontserbazio-baldintzak (tenperatura, argia...) oinarri hartuta.

Erronka honetan, hori nola egin azalduko dizugu:

Erosketa egin ondoren eta etxera iritsi bezain pronto, elikagaiak zuzenean biltegiratu behar ditugu.

Lehenengo erronketan erosketak nola planifikatu eta egin azaldu genizuen, elikagaiak alferrik ez galtzeko. Fruta eta barazki freskoen kasuan, gogoratu beti kantitate txikiagoak erostea eta erosketak sarriago egitea.

LEHEN URRATSAK

ikusi 1. ERRONKAko menuaK planifikatzea

Despentsak edo arasak, hozkailuak eta izozkailuak ondo garbituta egon behar dute elikagaiak horietan biltegiratu aurretik.

Jarri arreta "produktu bakoitzaren kontserbazio-baldintzetan", horiek biltegiratu aurretik.

ikusi 5. ERRONKAKO etiketak eta kontserbazio-baldintzak

Despentsak ahal bezain leku lehorrena eta freskoena izan behar du, argi- eta bero-iturrietatik urrun, eta nahikoa zabala edo erosoa (adibidez, erretilu erauzgarriekin), produktuak bistara eduki ahal izateko. Eta, ahal bada, itxita egongo da, elikagaiak hobeto babesteko.

DESPENTSA

Ezinbestekoa da produktu bakoitzaren kontsumo lehenetsiaren data irakurtzea eta iraupen luzeena duten produktuak atzean jartzea. FIFO (first in – first out) metodoa erabiltzea gomendatzen da, hots, sartuko dugun lehena aterako dugu lehenik (produktu berdinetan). Gehien kontsumitzen diren produktuak gainerakoak baino ikusgarriago eta eskuragarriago egotea komeni da.

ikusi etiketatzea eta datak 5. ERRONKAN

Despentsetan, giro-tenperaturan kontserba daitezkeen produktuak gordeko dira soilik. Despentsa antolatzeko, aukera nahiko erosoa da elikagaiak taldeka biltegiratzea: lekaleak, irinak eta eratorriak, arrain-kontserbak, barazki-kontserbak...

GUTXI GORABEHERAKO IRAUPENA HOZKAILUAN

Hozkailuaren kasuan ere, FIFO metodoa erabili behar da.

HOZKAILUA

Elikagaiek gehiago irauteko modurik errazena hozkailuan gordetzea da (hoztea). Hotzak elikagaiak kontserbatzen laguntzen du, elikagaien ezaugarriak aldatu gabe; izan ere, mikroorganismo gehienak ez dira ugaltzen.

• Arrain freskoa (garbia) eta okela txikitua: 2 egun.
• Okela eta arrain egosiak: 2-3 egun.
• Irekitako esnea, etxeko postreak, egositako barazkiak: 3-4 egun.
• Ondo kontserbatutako okela gordina: 3 egun.
• Barazki gordina eta irekitako kontserbak (beste ontzi batera aldatu): 4-5 egun.
• Arrautzak: 2-3 aste.
• Esnekiak eta iraungitze-data duten beste produktu batzuk: ontzian adierazitakoa.

Bestalde, tenperatura baxuek eta hezetasunak zenbait elikagairen kalitate organoleptikoa (zaporea, testura eta usaina) kaltetzen dute, eta, horrez gain, hondatu egin ditzakete (onddoak sortu); hortaz, ez dira hozkailuan gorde behar: patatak, tipulak, fruta tropikalak, kafea, tomateak, platanoak, baratxuriak, txokolatea.

Hozkailuan elikagaiak jartzeko, fabrikatzaileek hainbat eremu zehatz bereizten dituzte. Gaur egun, hozkailu gehienek tiraderak dituzte horietan zer sartu adierazten duten ikonoekin; normalean, frutak eta barazkiak, okela eta arrainak izan ohi dira, eta hozkailuaren behealdean egon ohi dira. Ez dira okelak eta arrainak edo frutak eta barazkiak elkartu behar, kontaminazio gurutzaturik gerta ez dadin. Ongi bilduta gorde behar dira, edo, bestela, ontzi egokiak erabili, jariorik ez gertatzeko.

Behealdean: Okela freskoak, frutak eta barazkiak, arrain freskoak eta desizozten ari diren produktuak. Elkarrengandik ondo bereizita gordeko dira beti, eta elikagaiak biltegiratzeko egokiak diren ontzietan gordeta.

Erdialdean: esnekiak (gaztak, jogurtak, irabiatuak...), hestebeteak eta arrautzak.

Goialdean: aurretik prestatutako produktuak eta "behin irekita, gorde hozkailuan" dioten produktuak.

Atean: edariak, marmeladak, gurinak, saltsak.

PRODUKTUEN GUTXI GORABEHERAKO IRAUPENA

Izoztea abantaila askoko kontserbazio-metodoa da. Batetik, elikagaien segurtasun-mailari dagokionez, bakteriak haztea eragozten du denbora luzez, eta, bestetik, oso erosoa da, erosketak egitera gutxiagotan joateko eta arratsalde batean aste osoan jatekoak prestatzeko aukera ematen baitu.

- 6ºC

IZOZKAILUA

Izozteko tenperatura hoberena -18ºC da; hortaz, izozkailuak 3 izar izan beharko lituzke gutxienez.

Gogorarazi behar da izozteak patogenoak haztea eragozten duela, betiere hotz-katea hausten ez bada; hortaz, elikagaiak ahal bezain denbora gutxien eduki behar dira izozkailutik kanpo. Erosketak egitetik etorri bezain laster gorde behar dira produktu izoztuak.

Ezinbestekoa da izozte-data idaztea, elikagaia noiz kontsumitu behar dugun jakin ahal izateko. Produktuek iraupen hau dute, gutxi gorabehera, izozkailuan:

OKELAK

Despentsarekin eta hozkailuarekin gertatzen den moduan, izozkailuan sartzen den lehena atera behar da lehenik. Produktu erosi berriak dagoeneko bazeudenen atzean jarri behar dira. Elikagaiak ordenarik eta irizpiderik gabe sartzea ez da ideia ona.

Elikagaiak biltegiratzeko egokiak diren ontziak erabili behar dira, hausturarik ez dutenak eta erabat itxi daitezkeenak. Era berean, izozteko poltsa bereziak ere erabili daitezke. Produktuak hozkailuan sartzean egiten dugun moduan, elikagaiak nahastea saihestuko dugu, kontaminazio gurutzaturik ez izateko. - 12ºC - 18ºC - 24ºC • Behi-aziendaren okela: 12 hilabete arte.
• Barazkiak: 12 hilabete arte.
• Oilaskoak, ehizakiak: 10 hilabete arte.
• Arkumea: 8 hilabete arte.
• Txerria: 6 hilabete arte.
• Okela txikitua: 2 hilabete arte.
• Tartak, laberatutako pastelak: 6 hilabete arte.
• Arrain gihartsuak: 6 hilabete arte.
• Ogia eta opilak: 3 hilabete arte.
• Arrain koipetsuak: 3 hilabete edo gehiago arte (arrainaren arabera)
• Itsaskiak: 3 hilabete arte.
aurretiaz garbitzea komeni da, eta hezurrak kentzea, halakorik edukiz gero. Elikagaiak ez xahutzeko, elikagaiak kontsumituko diren anoen arabera prestatzea komeni da. Elikagai bat desizoztu ondoren, kontsumitzea da egokiena, edo freskoa bada, prestatzea, berriro ere izoztu egin nahi badugu.

Elikagai guztiak ez dira berdin izozten; izan ere, elikagai guztiek ez dituzte ezaugarri berberak. Erreferentzia gisa: BARAZKIAK ez dira egokienak izozteko, baina izoztuz gero, aurretik egostea edo galdarraztatzea komeni da, eta ondo xukatzea; izan ere, hezetasunak elikagaia hondatu dezake. ARRAINAK kasu honetan, aluminio-papera erabil daiteke, ontzi baten ordez. Hori bai, burua eta tripak kentzea komeni da, zati bakoitza garbi uztea eta ondoren lehortzea. Izozkailu batek lortzen duen hozte-maila izarretan neurtzen da: zenbat eta izar gehiago, orduan eta hotzagoa izango da izozkailuak lor dezakeen tenperatura: (ez luke balioko elikagaiak izozteko)

PDF formatuan
fitxa deskargatu

ZEURE ESPERIENTZIAK GEHITU www.zerodespilfarro.eus webgunean, tresnak, tailerrak eta abar argitaratuko ditugu hilez hil, baita elikagaien xahuketari aurka egiteko helarazten diguzuen beste edozein ekimen ere. Nirearen webgunean (www.nirea.eus) fokua elikagaien eta gure sektore primarioaren balioan jarriko dugu: baserritarrei, sasoiko elikagaiei, tokiko azokei, landa-inguruneko esperientziei eta abarrei buruzko informazioa argitaratuko dugu. Har ezazu parte! #zerodespilfarro Jarrai ezazu xahuketaren aurkako ekintzak @ELIKA_Fundazioaren bitartez, eta erabili #zerodespilfarro traola sare sozialetan zure ekimenak ikusarazteko.