Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapen, Jasangarritasun eta Ingurumen Saileko Nekazaritzako, Arrantzako eta Elikagai Politikako Sailburuordetzak, Elika Fundazioaren bitartez, azterlan aitzindari bat egin du Euskadiko nekazaritzako elikagaien sistema osoan elikagaien xahuketa neurtzeko, Europako Batzordeak neurketa homogeneizatzeko emandako jarraibideak aplikatuz.

Elikagaiak alferrik galtzea arazo globala da, eta ondorio garrantzitsuak dakartza ingurumenean, ekonomian eta gizartean. NBEk Garapen Jasangarriko Helburuetan (12.3ean zehazki) jasotzen du 2030erako xahutzea erdira murriztea, eta erronka hori Europako Itun Berdeak hartzen du bere gain, Baserri Mahaia estrategiaren bidez. Euskadin, arazoaren larritasunaz jabetuta eta Basque Green Dealen esparruan, euskal elikadura-katean xahutzea murrizteko estrategia bat jarri zen abian.

2019tik 2020ra, HAZI, AZTI, IHOBE, Euskadiko Elikaduraren Klusterra, Enraiza Derechos eta Neiker-ek osatutako lantalde batek, Elika koordinatuta, metodologia diseinatu eta zehaztu zuen, EAEn xahutzea nola sortzen den diagnostikatzeko eta ekonomian, gizartean eta ingurumenean duten eragina zehazteko, bai eta murrizteko aukerak zehazteko ere, Europak ezartzen dituen jarraibideen arabera.

Diseinuaren konplexutasunak katearen kate-maila bakoitzean datuak biltzeko egin den ahalegina ahalik eta gehien aprobetxatzera eraman gaitu, metodologia desberdinak erabiliz, eskuordetutako erabakiak ezartzen duen bezala. Horregatik, kuantifikatzeko Europako Batzordeak ezartzen duen alferrik galtzearen definizioa gainditzen duten datuak kuantifikatu ahal izan ditugu. Horregatik, txosten honetan, katearen lehen bi kate-mailetan aprobetxa daitekeen material potentziala deitu duguna kontabilizatzen dugu, balio handiagoa izan dezaketenak.

Aurkezten den txostena oinarrizkoa da Euskadiko arazo horren errealitatea ezagutzeko eta, horrela, ekintzarik egokienak inplementatu ahal izateko.

Partehartzaileak

Azterlanaren koordinazioa: HAZI, ELIKA FUNDAZIOA

Laburpen exekutiboa: ENRAIZA DERECHOS

Sektoreko azterlanak:

• Ekoizpen primarioa: NEIKER, HAZI, AZTI, ELIKA
• Eraldaketa eta ekoizpena: AZTI, HAZI, Basque Food Cluster, ELIKA
• Xehekako salmenta eta beste banaketa-modu batzuk (retail): AZTI
• Jatetxeak eta janari-postuak (HORECA): AZTI
• Etxeak: ENRAIZA DERECHOS

Ondorioak

Azterlanaren ondorioen arabera – Adituen diziplina anitzeko talde batek egina, Europako Batzordeak ezartzen duen metodologia erabiliz –, Euskadin nekazaritzako elikagaien kate osoan (lehen sektorea, eraldaketa, banaketa, HORECA eta Etxeak) guztira 244.362 tona elikagai alferrik galtzen dira urtean. Hau da, batez beste, 111 kilo pertsonako eta urteko. Esan behar da kopuru hori Europako batez bestekoa baino txikiagoa dela, hau da, pertsona eta urte bakoitzeko 173 kilo alferrik galdu direla, aurreko azterlanen arabera.

Guztirako horretatik, etxekoen unitateen eremua guztizkoaren % 57 da, eta ondoren banaketa eta HORECA daude, % 26 eta % 12 inguru, hurrenez hurren.

Aurkezten den txostena oinarrizkoa da Euskadiko arazo horren errealitatea ezagutzeko eta, horrela, ekintzarik egokienak inplementatu ahal izateko.

Aztertutako datuen arabera, Banaketan, HORECAn eta Etxeetan alferrik galdutakoaren % 37 inguru JANGARRIA izango litzateke, hau da, 40 k/pertsona/urte.

Ekoizpen- eta eraldaketa-faseetan kuantifikatutako aprobetxagarriak izan daitezkeen materialei buruz ari bagara, urtean 232.197 tona direla esango genuke. EAEko nekazaritzako elikagaien katean hobetzeko aukera handia da hori, produktu horiek hobeto balorizatzeko formulak bilatuz eta, horrela, kate horretako eragile guztientzat balio erantsia sortuz.

Kuantifikazio horrek prebentziora eramango gaitu, gure erabilera-hierarkia murrizteko mekanismo nagusia baita, eta eragile guztien artean etengabeko elkarrizketa ezarriko dugu, arazoaren eta etorkizuneko konponbideen erantzule izango direnak, eta euskal elikadura-sistema osoaren lankidetza beharko dutenak.

Lehen sektorea, Transformazio eta Etxeek faseetako sektoreko azterlanak Europako proiektu honek ere finantziatzen ditu: FOODRUS

Deskargatu hemen:

Ikusi hemen aurkezpena: